И мукьвара YouTube-да акур са видеоди зун къарсурна. Къецепатан уьлквейрикай сада туьквенра маса гуз тахьана амукьай пекеринни кlвачин къапарин хараяр кlватl хьанвай и кьил, а кьил авачир хъуртар къалурзавай. Вичин агьалияр гишила, мекьила авай са уьлкведин карчийрин и гунагь карди дуьньядин инсанрин пагь атlанвай. И пек-лек кесибриз тагана хкадарнавай абуруз вуч лугьун?

Эхь, гьайиф хьи, дуьнья анжах кхьенвай, кьабулнавай къанунри идара ийизва. И къанунра лагьайтlа, сувабар къазанмишунихъ ялдай  майилар тlимил ава. Вири крари къанунрив кьаз тиртIа, абура мергьяметлувилихъни ялдай ихьтин тIалабунарни жедай:

– Кесибриз куьмекдин гъил яргъи авун девлетлубурун буржи я.

– Авайда авачирдан гьалдикай хабар кьуна кIан я.

– Суваб крар авун гьар са инсандин везифа я...

Гьайиф хьи, ихьтин къанунар дуьньядин са гьукуматдини кьабулнавач.  Я хъсанвилер тийизвай, суваб крарихъ гелкъвезвачир инсанриз жаза гунни абурун къанунра авач. Садаз вад кIвалер аваз, са масадаз кумани жагъин тийиз, гьа вадакай сад игьтияж авайдав вугудай къанун гьалтнач зал. Дуьньядин гьахъсузвилерни татугайвилер арадай акъудиз кIанз агъзур йисар ятIани, инсанривай гьелени гъалатI квачир къанунар арадал гъиз хьанвач.

Вуч хъсан я хьи, и гъалатIарни татугайвилер тIимиларун патал Аллагьди регьимлу, инсафлу, суваб крарихъ ялдай инсанар халкьнава. Гена абур авайди, гена абурун суваб крарикай рикlериз экв чикlизвайди! Зални гьалтнава ахьтин инсанар. Чав чукIур тавуна чпи игьтияж авайбуруз куьмекзавай, кlелиз таз-вай, начагъбур сагъарун патал пулунин такьатар чара ийизвай абур Аллагьдин кlани лукlар я.

Вилик фенвай гзаф уьлквейра гьукуматдихъ хьиз, девлетлу ксарихъни гуьгьуьллувилелди кьабулнавай кьилдин программаяр ава. Дарвилера авай, игьтияж чlугвазвай, начагъ инсанриз куьмек къалурун патал абуру йиса садра чпин бюджетдай кьилди пулун такьатар чара ийида. Са кьадар ишлемишнавай техника, пек-лек, мебель, ктабар ва маса затIар кIандай инсанар, тешкилатар, идараяр жагъурна и затlар рикIин сидкьидай абуруз багъишда. Са патахъай суваб къазанмишда, муькуь патахъай цIуру затIар арадай акъудда.

Уьлкведа девлетлу ксар гьикьван пара хьайитIа, кесибрин кьадар са гьакьван тIимил жеда. Вучиз лагьайтIа авайда авачирдаз, тухбуру гишинбуруз куьмек гуда.

Гьайиф хьи, чи патара и кардин акси яз, чпик пул акатунивай нефс къати жезвай, къекъерай акъатзавай, ял киткизвай, чпин хайибурни кваз такьазвай  девлетлубур арадал къвезва. Ахьтинбур чал гьар сана дуьшуьш жезва. Гьа ихьтин са инсандикай лугьуз кIанзава.

Кьве вах я абур. Дидеди кесибвилелди, гъуьл авачиз хвена, чIехи авуна гъуьлуьз гайи кьве вах. ЧIехиди шегьерда яшамиш жезва. Заводда фялевиле кIвалахзавай адахъ кьуд аял ава.

Гъуьл цIуд йис я месе аваз. И хизан акьван кесибвилелди яшамиш жезва хьи, рикIин гъал атlуда инсандин.

ГъвечIи вахан гъуьл лагьайтlа, районда чIехи къуллугъдал ала. Адахъ гегьенш кIвалер, багъ, са шумуд машин ава. Вахарин араяр серин я. Анжах хийир-шийирдик аквада абуруз садаз сад.

Садра гьикl ятlани вичин багъдин кIватIнавай бегьер недайди авачиз китlизвайдакай шел-хвал авуна ада заз. И гафар ван хьайила эхиз хьанач завай:

– Жуван кесиб вахаз ракъура тIун майваяр. А кесибдин аялар са ичинихъ цIигел я.

– Ичер кIанзаватIа, атана тухурай, – лагьана дишегьлиди. Заз хълагьдай гаф къажгъанач. Адан шегьерда авай вах вилерикай карагна зи: кIвалахдалди хкатнавай, вилера гьамиша гъам авай дишегьли. Вичиз кьилелай алахдай кьванди авай и ваха четинвилелди кьил хуьзвай вахан гъиликай кьуртlа жечни? Абур са хизанда, са суфрадихъ чlехи хьанвай хайибур тушни? И къайивал адан рикlе ни тунватlа?

Аял чIавар рикIел хтана зи. А береда гзаф инсанар инсафлу тир. Авайбуру авачирбуруз гудай, куьмекдин гъил яргъи ийидай. Са береда муаллимри кесибриз куьмек гуз кIанз чпихъ мумкинвилер авай хизанрай тир аялрин куьгьне ктабар кIватIна ктабханада тадай ва цIийи ктабар къачуз тежезвайбуру гьабур инай тухудай. ГьакIни садбуру аялрин артух пек-лек кIватIна мектебдиз тухудай. Чпихъ мумкинвилер авачир хизанар патал и пекер чIехи куьмек тир.

Кесибар гьар девирда хьайиди я. Анжах гилан девлетлубур виликанбурулай тафаватлу я. Захъ са чирхчир ава: кьуд телевизор ава адан кIвале. Абурукай кьвед ништа, ишлемиш тийиз гьикьван вахт ятIа. Абурун къуншидал чпихъ касни авачир кьве пенсионер яшамиш жезва. Чпин телевизор чIур хьанвайвиляй абур цIийи телевизордихъ цIигел я...

КIвалахал фидайла рекьин къерехда, хъуртал гадарнавай цIийи ктабар акуна заз. Са береда ихьтин ктабар къачун патал тонаралди макулатура вугудай инсанри талукь идарайриз. Гила герексуз шейэр хьиз гадарзава садбуру ктабар. Михьи, кьуру чкадал эциг тавуна, хурхадиз гадарзава къиметлу эсерар. Гадарзава хьи, садавайни менфят къачуз тахьурай. Вуч лугьун ихьтин инсанриз? Ихьтин ксариз хъсандни писд, сувабни гунагь чир женни?

Заз чиз, хъсанвал ийиз алакьун илим я. И илим чирна кIанзавайди я: хизанда, мектебда, жемиятда. Бубайрин гафар веледрив агакьарун чарасуз я:

– Хъсанвал ая, амма жува авур хъсанвиликай рахамир, хъийизмайдакай фикир ая. Сувабрихъ яла...