Хъсанвал квахьдач (Мах)

  • Азизрин Севда
  • 30.09.2024

   Жумартани адан папа Алията са дагъдин хуьре уьмуьр гьалзавай. Абурун кIвалер гъвечIи тиртIани рикIер чIехи тир. Итимдинни дишегьлидин къенивилини захавили, абурун мили хъвер авай чинри вири чпихъ ялдай. Хуьруьнбуруз и хизандин хатур пара кIандай. КIеве акIайла куьмек кIанз вири Жумартанни Алиятан кьилив фидай.

   Абурун багъда гзаф йисарин са ичин тар авай. Ингье ам адетдин тар тушир. Са чlавуз Жумартан бубади цанвай а тар суьгьуьрда тунвай хьтин тар тир – гьар йи- суз адал ирид вили ич жедай. А ичерикай тIуьрдан начагъвал алатдай, бахт ахъа жедай. Гъуьлуьни папа ичин тарциз къуллугъ ийиз, адан бегьер чпи тинез, масадбуруз гудай.

   Къаркай са юкъуз хуьруьз къунши хуьре авай са итимди вичин начагъ папаз чара авурдаз са кисе къизил гуда лагьай хабар чкIана. И хабар агакьай Алията Жумартаз лагьана: «Вичин паб икьван пара кIанзавай итимдиз куьмек тагана жедач. Ша чна и гъилера са ич гьа хизандив вугун». Итим рази хьана.

   Рагъданихъ атана акъатна абур гьа итимдин кIвализ. Ина шем хьиз цlразвай са иер свас акурла рикI тIар хьана абурун. Алията тадиз чантадай ич акъудна сусав вугана. Акваз-акваз сусан чиниз ранг, вилериз экв хтана. Акурбур пагь атIана амай. Им жери кIвалах яни?

   Паб кIвачел къарагънаваз акур итимди хвешила кьуд патаз ван чикIидайвал недай – хъвадай межлис туькIуьрна. Алиятанни Жумартан кьилелай чlиж хьиз элкъвез, абуруз алхишар ийиз вичин разивал къалурзавай ада. Кефияр къумбар хьанвай Жумарта ичин тарцин сир ахъайна. И гафар ван хьайи сусан кьарай атIана. Адаз тарцел аламай ичер вири гъилик ийиз кIанзавай.

   Йифиз, мугьманар ксайла суса вичин итимдиз лагьана:

– Ваз зун пара кIан ятIа, а ичер зав агакьара.

– Вучда на абурукай? Вахъ авачир вуч ава? Ваз куьмекайвал, масадбурузни чара авурай ман.

   Ингье сусан фикирдай суьгьуьрлу ичер акъатзавачир.

   Итимдивай вичин иер папаз ваъ лугьуз хьанач. Кьуланфериз ада вичин гъилибанар ичер чуь- нуьхун патал рекье туна. Чуь- нуьхгумбатIар тарцел аламай ругуд ич атlуз алахъна, ингье абуру гъил яргъи авунивай хи- лер цавуз хкаж жезвай. Абуруз ичер масадбурун гъилиз текъве- звайди чизвачир.

   ВучайтIани ичер атIуз тахьай чуьнуьхгумбатlар элкъвена паш- мандиз хтана.

   Идакай хъел акатай суса вичин итимдиз лагьана:

– Мугьманар мад са юкъуз ина амукъдайвал, абурун кьил акахьдайвал ая. Ичер вири зиди тахьанмаз за гъил къачудач. Сусан гафунал гаф эцигиз тахьай итимди вичин гъилибанриз ичер алай хилер мишердив атlана гъваш лагьана. Ингье и гъилерани абур гьикьван алахънатIани ичер атIуз хьанач. Тарцин хилер къванцелай кIеви хьанвай, мишер галукьун кумазни адан ракьун сарар хазвай.

   Гъилер ичIиз хтай гъилибанар акурла сусахъ ахьтин хъел акатна хьи, адан вилик садавайни акъвазиз хьанач. И гъилера ам вич рекье гьатна.

– Заз жедачтlа масадазни тахьурай, – лагьана ада тарцин кIаник кьуру цIамар кIватIна абуруз цIай ягъана. Тара цIай кьуна, адан хилерал аламай ичерни кана.

   Садлагьана къарагъай гарукай кIвали цIай кьуна. Вил мичIна ахъайдалди Жумартанни Алиятан кIвал кана чIух хьана.

   Тарцивай эхиз хьанач. Адан дувулар чиликай хкатна, сусан кIвачел алчуд хьана. Дувулри паб цавуз хкажна, элкъуьрна яргъаз гадарна.

   Мугьманвиляй хтай Жумартни Алият пагь атIана амай. Абурун кIвалин чкадал аламайди анжах руьхъ тир. Ичин тар кьиляй-кьилиз чIулав хьанвай. Пабни кас цIивиндиз элкъвенвай тарцин кIаник ацукьна шехьна. И чIавуз тар юза хьана. Ада канвай хилерив вичин иесияр къужахда кьуна. Шехьзавай тарци вичин канвай хилерин арада авай шуькIуь цуьрцелай куьрс хьана амай са ич яргъи авуна абуруз. Са пад канвай вили ич акурла абуруз хвеши хьана.

   – Ша чна са мурад ийин, – лагьана гьарада са кIас яна ичиз. Абурун мурад чпин кlвал, ичин тар саламатдиз ахкун тир. Садлагьана аламатдин кар хьана. Канвай кIвалин чкадал цIийи, иер са кIвал хкаж хьанвай. Ичин тарцин хилер лагьайтlа, акваз-акваз къацу жезвай.

   – Инсанризни хъсанвилин къадир тарариз хьиз чир хьанайтIа вуч хъсан тир, – лагьана фикирна Жумартани Алията..

   Эхь, тарари чпиз авур хъсанвал садрани квадардач.

Популярные статьи

Лезгины

  • Седагет Керимова, Музаффар Меликмамедов
  • 27.01.2023

ЯРАН СУВАР – ПРАЗДНИК ВЕСНЫ

  • Седагет Керимова
  • 14.03.2023