XVIII виш йисан тӀвар-ван авай шаир Ихрек Режеб Самур округдин (гилан Рутул район) Ихрекрин хуьре дидедиз хьана. Аял чӀавуз гьам хайи хуьре, гьамни Илисуда яшамиш хьайи Режеба девирдин са бязи сейли сеняткарривай тарсар къачунай ва поэзиядин сирер мукьувай чирнай. Ам шииратдив эгечӀай вахтунда гьам лезги, гьамни Азербайжан поэзияда ашукьрин яратмишунар генани вилик физвай ва халкьди абур хъсандиз кьабулзавай. Режебани лезги ва Азербайжан чӀаларал къушмадин иер чешнеяр яратмишнай. Ада «Севдуьгуьм», «Кьве хал», «Дегишдач» ва маса къушмайра лезги дишегьлидин тарифзава, ам вини дережадиз хкажзава, лукӀвилиз элкъуъриз кӀанзавай девир негьзава.

Шаир Режеба халкьдин дердияр, девирдин татугайвилер къелемдиз къачузва, ханари ва беглери агъавал ийизвай гьахъсуз девир русвагьзава. И кар адан «Инсан ава», «Къуллугъ имир», «БалкӀан», «Авани» ва маса шииррай ашкара жезва.

Гьеле жегьилзамаз цӀай атана месе гьатай ва гуьгъуьнлай буьркьуь хьайи шаир «Гьахъ ашукь», «Кур Режеб» лугьуз, Дагъустанда хьиз Азербайжандани машгьур тир. Адан чӀалар сиверай-сивериз физ халкьдин арада чкIанай.

Сифте яз Ихрек Режебан 25 къушма 1938-йисуз Бакуда чапдай акъатай «Къошмалар» ктабда гьатна. 1962-йисуз адан са шумуд шиир «Коммунист» (лезги чӀалал) газетдиз акъудна. Гуьгъуьнин йисара шаирдин эсерар «Дуствал» (Магьачкъала. 1978) альманахда ва «Лезгийрин революциядин вилик квай девиррин литература» ктабда (Магьачкъала, 1990) гьатна.

Халкьдин меце Ихрек Режебакай гьикӀ ашукь хьанайтӀа ачухарзавай са риваят ава. Жегьил Режебаз Гьуьруь лугьудай са руш кӀан хьанай. Ам лугьуз тежедай кьван иерди тир ва гьавиляй адан ракӀарихъ датӀана илчияр жедай. Вич девлетлу хизанда чӀехи хьанвайтӀани, Гьуьруь девирдилай нарази тир. Адан поэзиядални музыкадал гзаф рикӀ алай. Гьаниз килигна, рушан бубади Гьуьруьдин рикӀ шадарун патал вичин кӀвализ фад-фад дишегьли шаирарни мазанар теклифдай. Гьи шаирдин чӀалари рушан рикӀ ачухарайтӀа, бубади гьадаз пишкешар гудай. Амма ихьтинбур кьериз-цӀаруз авай ва гьабурувайни бязи чӀавара рушан гуьгьуьл шадариз жезвачир.

Садра дидеди вичин гъуьлуъз лагьана: “Гила чи руш чӀехи хьана кӀвалин-къан иеси жедай вахтунив агакьнава. Амма ада атай илчияр садни кваз кьазвач. Ша чна вилаятдин гада мазанриз теклиф гун. Гьабурукай сада рушан рикӀиз эсер тавуна жеч».

Папан гафар касдин рикӀяй хьанач. Вучиз лагьайтӀа, адан мурад руш са девлетлу касдин гададиз гун тир.

Гьа икӀ, рушан кӀвализ жегьил мазанар къвез-хъфиз хьана. Садра гьикI ятIани Режеб мазандин пекер алукӀна Гьуьруьдин ракӀарихъ фена. Руша эвелдай Режеб са акьван кваз кьазвачир. Амма мукьувай адахъ галаз таниш хьайила, гададин ацукьун-къарагъун, акьул-камал акурла руш Режебал рикӀяй ашукь хьана. Амма диде-бубадиз ам кесиб гададиз гуз кӀан хьанач. Абуру Гьуьруь гужуналди са масадаз гана. Идакай дердер хьайи Режеб вичин чуьнгуьрни кьуна хуьрбахуьр, элбаэл къекъвена. Режебан и вакъиадив кьазвай, кузни-хкIуз кхьенвай «Севдуьгуьм» шиир сиверай-сивериз фена халкьдин арада чкIана.

             Инсан ава

Инсан ава инсандилай хъсан я,

Инсан ава гьайван адлай хьсан я,

Инсан ава вич хандилай хъсан я,

Инсан ава къал-макъалдив къугьвадай.

Инсан ава къураба хьиз къекъведай,

Инсан ава чарадан фал элкъведай,

Инсан ава гъилиз кепек текъведай,

Инсан ава манат-малдив къугъвадай.

Инсан ава ахмакьдин гаф алачир,

Инсан ава кӀусни акьул авачир,

Инсан ава са аршин агъ галачир,

Инсан ава ипек-шалдив къугъвадай.

Инсан ава женнет авай гъилера,

Инсан ава гаф ширин тир эллера,

Инсан ава цуьк рахадай вилера,

Инсан ава фитне-фалдив къугьвадай.

Инсан ава Кур Режеб хьиз шехьзавай,

Инсан ава инсанри вич негьзавай,

Инсан ава закатдани нефс авай,

Инсан ава лап ажалдив къугъвадай.