Лезги поэзиядиз кьетlен хатl, ватанпересвилин цlайни ялав, алахь тийир рангар, дерин философиядин фикирарни цlийи рифмаяр гъайи Алирза Саидов чи халкьдин гзафни-гзаф рикl алай шаиррикай я. Ам 1932-йисан 15-январдиз Ахцегь райондин Къутунхъ хуьре лежбер Узаиран хизанда дидедиз хьана. Кьисметда Ватандин ЧIехи дяведин йисарин яцlарни дарвилер акун авай, дяведин вакъиайри вичин уьмуьрда дерин гел тур гадади гьеле Ахцегьрин юкьван мектебда кIелдайла шиирар кхьиз гатlуннай. Диде Марията халкьдин фольклордал рикI алаз чIехи авунвай Алирзадин рикlе поэзиядин вулкан ргазвай. Мектеб акьалтlарна Дербентдин педучилищеда чирвилер къачур жегьил Магьачкъаладиз куьч хьана.
Алирза Саидован шиирар бегенмиш хьайи Дагъустандин халкьдин шаир Хуьруьг Тагьира «И хтулдихъ гележег ава», – лагьана адаз кIвалахун патал лезги чlалал акъатзавай «Социализмдин пайдах» республикадин газетдин редакциядиз теклифнай. 1950-1954- йисара жегьилди и газетда кIвалахна. Газетдин чинриз акъатзавай адан шииррайни макъалайрай кlелдайбуру чи эдебиятдиз вичихъ чlехи алакьунар авай къелемэгьли атанвайди кьатlанай.
1954-йисуз Москвадин М.Горькийдин тIварунихъ галай Эдебиятдин Институтдик экечIай А.Саидова I959-йисуз анаг акьалтlарна гзаф йисара «Социализмдин пайдах» ва «Коммунист» газетрин, «Дагъустандин дишегьли» журналдин редакцийра, Дагъустандин Писателрин Союзда кIвалахна.
I959-йисуз чап хьайи «Самурдин авазар» тIвар алай сифте ктабди жегьил шаирдиз машгьурвал гъана. Гуьгъуьнлай Алирза Саидован къелемдикай «Зи экуь гъед» (1964), «Гъед хьтин руш» (1965), «Ваз кхьей чарар» (1966), «Уьмуьрдин жилет» (1968), «Гимишдин симер» (1973), «Ц1икьвед лагьай ктаб «(1975), «Уста Идрис» (1977), «Хцихъ галаз ихтилат» (1978), «Къизил дере» (1979), «Дуствилин муькъвер» (1980), «К1анда заз и чил» (1986) хьтин ктабар хкатна.
Шаир 1978-йисуз залан азардикди 46 йиса аваз рагьметдиз фена. Ам Магьачкъалада кучукна. Кьейидалай гуьгъуьниз А.Саидоваз РД-дин литературадин С. Сулейманан тIварунихъ галай премия гана.
Философиядин шиирринни балладайрин, сонетринни гъезелрин, риваятринни поэмайрин автор тир А.Саидова гьакIни памфлетарни поэмаяр, рубаиярни манияр, гьезеларни риваятар тесниф авуна. Адан къелемдикай хкатай кьудар, муьжуьдарни рикlел аламукьдайбур я. Шаирдин «Кьуд цIар – кьуд сим чуьнгуьрдин» циклдиз деринвал хас я.
Алирза Саидован поэзиядиз ватанпересвилин гьиссер, кьетlен темаяр, дерин фагьумар хас я. Адан шииратдин чlалан иервили инсан гьейранарда.
Лезги поэзиядиз сифте яз баллададин жанр гъайи шаирдин «Руш», «Демир», «Кьеб», «РикI ва рикIер» ва маса эсерар гзаф къимет авайбур я. Халкьдин риваятрин бинедаллаз туькlуьрнавай и эсерра чи халкьдин кьегьал рухвайрин образар ава.
Самур вацlу кьве патал пайнавай хайи халкьдин дердияр вичин шиирралди инсанрив агакьарай А. Саидован темайрикай лезгийрин Кьулан вацlуз авай кlанивал гекъигиз тежерди я:
Самур! Гзаф къекъвена зун тIварарихь,
Эхирни за хтулдиз ви тIвар гана.
Виш йисара Нарын-къалад цларив
Туруналди зи халкьди ви тIвар хвена.
Шаирдин лирикадин шиирар гьахълу яз лезги поэзиядин инжияр яз гьисабзава. «Кьве нагъв», «Лацу рангар... яру рангар», «Вилербуриз хъуьремир заз», «Садра суса лагьана заз» хьтин шиирар гзаф кlелдайбуруз хуралай чида.
Шаирдин яратмишунар Дагъустандин, Россиядин ва дуьньядин маса халкьарин чIалариз элкъурнава, поэзиядин антологийра, вузрин ва мектебрин программайра гьатнава.
А. Саидова аялар патални гзаф эсерар теснифнава, абур кьилдин кватIалар яз басма хьанва. Адан эсерар Дагъустандин ва виликан Советрин Союздин халкьарин ва къецепатан уьлквейрин чIалариз таржума авунва. Чи чIалаз А. Саидова А.С. Пушкинан, М.Ю. Лермонтован, М.Горькийдин, Т.Шевченкодин, А.Твардовскийдин, Р.Гьамзатован ва маса шаиррин эсерар таржума авунва.
Самур шегьер
Алирза Саидов
Зи дуст Забит, вучиз ахвар атIана
Атанва мад Самурдин циз килигиз?
Ша эгечIин устIарри хьиз, атана
Самурдин и пата шегьер эцигиз.
Ашукь я зун чи газетрин абурдал,
Шад хабарар кIелзава за мани хьиз,
Лугьузва хьи и мукьвара Самурдал
Шегьер хкаж жеда, лацу гими хьиз.
Самур! Гзаф къекъвена зун тIварарихъ,
Эхирни за хтулдиз ви тIвар гана.
Виш йисара Нарын-къалад цларив
Туруналди зи халкьди ви тIвар хвена.
Туьмерда ваз Каспидин хуш лепеди,
Нефес пайда гьакI Самурдин тамуни,
Дарман тир яд, гузвай чили-дидеди
Душман жеда кьуьзуьвилиз, гъамуниз.
ЯтIани зун хуьряй, кIанда шегьерар,
Чеб гьелелиг и дуьньядал алачир, -
Абурухъ галаз хкаж жеда шаирар,
Низ ятIани къе чеб виле авачир.
Зи дуст Забит, чи Самурдин бахтарал
Татурай хъен! – ша хкажин тост чна,
Гьар шегьер са вилаят тир вахтарал
Чи рикIерив пехилвализ тач чна.
Гатфарихъди яйлахра хьиз Чеперин
Вири цуьквер экъечIрай а шегьерда,
Чуьнгуьрдинни аял авай кьепIерин
Ван хьуй адал, лезги чилин тегьерда.
Къудратлу хьуй ам чи Москва шегьер хьиз,
Къусарда хьиз вафалу хьуй мугьманриз.
Къуй акъвазрай къачуз тежер сенгер хьиз,
Дербентди хьиз къурху гуз чи душманриз.
Зи дуст Забит, кIаш гьиле яхъ кьегьалдиз! –
Аялдиз тIвар гуда, эгер ханватIа.
Хьанва шегьер, тIвар гудайвал аялдиз
Эгер адаз Самурдин тIвар ганватIа!
