Эхиримжи вахтара са береда Имам Шамила туькIуьрай Имаматдик рехне кутазвайбур пайда хьанва. А чIаварин вакъиайрикай герек тир чирвилер авачир ихьтин ксариз имаматдикай авайвал малумат гана кIанзава.

25 йисуз дагъви халкьарин азадвилин гьерекатдиз регьбервал гайи Имам Шамила мусурманрин цIийи гьукумат – Имамат туькIуьрнай. Ана инсанрин ихтияррин барабарвал хуьн гьукуматдин сиясатдин кьилин принцип тир. Имаматдин кьиле имам авай, адан патавни меслятвилин дуванхана кардик квай. Анал важиблу месэлаяр гьялзавай. Шамила сифте яз суддин сад тир цIийи къурулушни арадиз гъанвай.

Имаматда угъривилин, ришветбазвилин, пиянискавилинни къалиянчивилин аксина кьетIен женг чIугвазвай. Ина ивидин кьисас вахчун къадагъа авунвай, адан чкадал тахсиркар жерме ийизвай.

Шамила Имамат мягькемарун патал ина вичин кьушун туькIуьрна, яракьар (барут, тупар ва мсб.) акъудун тешкилна. Яракьлу къуватрин чIехи пай халкьдин кIеретIрикай ибарат тир. Гьар цIуд кIвали са атлу гана кIанзавай. Гьар са дагъви жегьил 15 йис тамам хьайидалай кьулухъ аскервилиз тухузвай.

Имаматда гзаф урус аскерар ва офицерарни яшамиш жезвай. Амма есирар яз ваъ. Дагъвийрин патаз гуьгьуьллудаказ атанвайбур гзаф тир. Имам Шамила абур вири азадбур тирди малумарнай. Ада 1840-йисуз вичин наибрал ракъурай са чарче икI кхьенай: «Чир хьухь, чи патаз атанвай урусар чаз вафалубур я… Абуруз вири шартIар ва яшайишдин къулайвилер тешкил ая». Гуьгъуьнлай урусрикай гзафбуру ислам дин кьабулна, дагъви дишегьлийрихъ галаз санал хизанар туькIуьрнай.

Имамат гзаф миллетрин гьукумат тир. Ана и миллетрин векилар меслятдалди  яшамиш жезвай.

Имаматда кIелунин, чирвилер къачунин ва илим вилик тухунин рекьерай агалкьунар хьанвай. Мектебра сифте яз чара-чара халкьарин чIаларни чирзавай.