Алимдин веси
Машгьур лезги алим ва шаир Гьасан Алкьвадарвиди ихьтин веси авунай: «Зи кьилин къванцел кхьихь: «Зулумдик квай зи халкь са юкъуз азад жеда». За рикIин сидкьидай жуван халкьдиз лугьузва, жезмай кьван илим чира, урус яни, чувуд яни килиг тавуна, гьар са инсандин гьуьрмет къазанмиша. Куьн идара ийизвайбуруз ялтахвал мийир. ТахьайтIа, куьне квез гьуьрмет хъийидач. Гьар са миллетдихъ галаз дуствал ая ва вилик алад.
За квевай тIалабзава, зи играми хизан, зи гилан ва гележегдин веледар, хъсан къилихар авайбурал ихтибар ая. Диде-бубадиз гьуьрмет ая, тахьайтIа, дувандин вахтунда куьн азабдик акатда. Аялрин къайгъу чIугу, абуруз герек тир чирвилер це, къуй абурухъ гьарадахъ кIвалах хьурай, къуй абур чIехи камаралди вилик фирай.
Зун кьейила, Аллагьдиз дуьа ая, къуй ада зи гунагьрилай гъил къачурай, гьим атайтIа: аял гвай дишегьли, кесиб кас, виридаз садакьа це.
Муькуь халкьарихъ галаз санал яратмишдайбурукай хьухь. Къуй чилин винел вири инсанар ислягьвилелди яшамиш хьурай. Къуй чи жергейра хаинар амукь тавурай».
Гьажидин тIалабун
Садра Гьажи Зейналабдин Тагъиев гзаф багьалу файтунда ацукьна вичин Мердаканда авай кIвализ физвай. Крар хъсан яз адан кефини къумбар тир. Садлагьана адаз дакIардай Ахунд Абутураб агъа вичин цIуру файтунда аваз физ акуна. Файтунчидиз эмир гана: «Вач, Ахунддиз лагь, зи кьилив атурай».
Ахунд атана ва абур санал Гьажидин файтунда аваз, инихъай-анихъай ихтилатар ийиз-ийиз рекье гьатна. Гьажиди Абутураб агъадивай жузуна: «Агъа, вуна гьикI фикирзава, лагь кван, и мал-девлет зи гъиляй акъатун мумкин яни?» Абутураб агъади жаваб гана: «Гьажи, вун Меккедиз зияратдиз фена, ваз кьадар-кьисметдин чIурукIавал тийижиз туш. Ингье Аллагьдиз кIан хьайитIа ада са легьзеда вири мал-девлет вавай вахчуда...»
Алатай асирдин къад лагьай йисара фабрикаяр, мяденар ва имаратар адавай вахчуна вири халкьдин мал авурла, Гьажи яшамиш жен патал вичин Мердаканда авай кIвализ куьч хьана. Ана Абутураб агъадин гафар адан рикIел хтана. «Адан гъвечIи тупIуз чизвай кьван зи кьилиз чизвач», – лагьана Гьажиди ва вич Абутураб агъадин кIвачерикай кучукун тIалабна.
