Миграгъ Къемер (XV виш йис)

Чи эдебиятда вичин яратмишунралди тафаватлу жезвай зурба сеняткаррикай сад Миграгъ Къемер я. XV виш йисан эвел кьилера яшамиш хьайи Къемер Дагъустандин Миграгъ хуьре дидедиз хьана. И хуьруьз сеняткаррин, шаиррин макан лугьуда. Гьеле Къемерал къведалди ина са шумуд шаир хьанай. Амма абурун арада виридалайни вини дережада авайди Къемер я. Ашукьрин манийрай чаз малум тирвал, Миграгъ Къемер “Мазан” лакIаб алаз машгьур хьанай. “Мазан” лезгидалди ашукь лагьай чIал я.

Миграгъ Къемер девлетлу хизанда дидедиз хьана. Адан диде къарабагъви, буба миграгъви тир. Къемераз араб чIалалди вичин вахтунин вини дережадин чирвилер къачудай мумкинвал хьана. Ада вичи туькIуьрай эсерар араб гьарфаралди кхьидай ва бубадин чуьнгуьрдихъ галаз рушар кIватI хьанвай чкайра, мярекатра, мелера лугьудай.

ЦIерид йиса авайла Къемераз кесиб гада Султали кIан хьана. Бубадиз и кардикай гзаф хъел атана ва руш адаз гудайвал хьанач.

Султалини Къемер хуьряй экъечIна, катдай меслятдал атана. И кардикай гьикI ятIани хабар хьайи кавхади, вичин мукьва са касдин квахьай мал Султалиди чуьнуьхна лагьана, ам хуьряй Яхулиз суьргуьн авуна. Бубади Къемер пабни аялар авай кавха Шихмурадаз гана. Дердери гацумарай Къемера туькIуьрай эсерар сиверай-сивериз физ, кIел-кхьин чидай ксари чпин кIватIалра кхьиз, лезги халкьдин арада чкIана, иллаки мазанрин мецера гьатна. Абурукай са кьадарбур чални агакьнава.

Миграгъ Къемеракай халкьдин арада ихьтин са риваят ава: Садра Яран суварин вилик Миграгъа са варлу дишегьлиди халичаяр хразвайбурун мел тешкилнай. Иниз са шумуд дишегьли мазандиз, гьакIни Къемераз эвернай. Мярекатда мазанри чпин арада гьуьжетунар ийиз эгечIнай . Абурукай сада секиндиз ацукьнавай Къемераз лагьанай:

РикIевайди лугьун тийиз,

Руш, дидеди ханачни вун?

Ашкъидикай шел-хвал ийиз,

Чун хьиз мегер каначни вун?

Къемера адаз ихьтин жаваб ганай:

РикIевайди талгьайтIа, руш,

Мазан Къемер хьанач хьи зун.

Ашкъидикай хабар тежез,

Къайи къван яз ханач хьи зун.

Ахпа гьуьжетунар давам хъхьанай. Вири мазанриз уфтан хьайи Къемера югъ жедалди шиирар лагьанай. Адан чIалари вири гьейран авунай ва гьавиляй садазни вичин кIвализ хъфиз кIан хьаначир. Мел мадни кьве юкъуз давам хъхьанай. Къемера пуд юкъузни пуд йифиз галатун тийижиз, чуьнгуьр ягъиз шиирар лагьанай. Са шумуд юкъуз давам авур ихьтин маракълу мелериз гуьгъуьнлай халкьди “Къемеран мелер” лагьанай ва гьа идалди чIехи сеняткардин тIвар мецера гьатнай. Къемера вичин шиирар бендер хьиз лагьанай. Шаирдин са шумуд шиир “Лезгийрин революциядин вилик квай девиррин литература” (Магьачкъала, 1990) ктабда ганва. И шиирар машгьур ашукь ва шаир Шиназ Гьезерчидивай 1961-йисуз кхьин хъувунвайбур я.

Ишехь, Къемер, чуьнгуьрд симер

Акьала вил – акIана рагъ,

Алатна зи жегьил тир чагъ;

Фена чина авай шафагъ.