Cа карди кьарай атIанва зи. СакIани иливариз жезвач завай адан тIал. Гьикьван чIав я суалри зун къарсуриз. Суалар лагьайтIа, садни-кьвед туш.
Эхиримжи йисара чимиханадин лезгияр арадал атанва. Халисанди тушир, тIебиивал кумачир, жуввал, кьетIенвал квадарнавай и лезгийрикай гагь-гагь Китайди акъудзавай бязи затIарин ухшарар къведа заз. Хайи чIалал рахазмачир, руьгь квадарнавай ихьтин чи ватанэгьлийрин кьадар къвердавай пара жезва. Са куьнинни таъсиб чIугвазвачир, анжах хукунинни тандин къайгъу аквазвай ихьтин инсанрихъ чпин кьилдин дуьнья ава – часпарра тунвай гуьтIуь дуьнья. И дуьньядин тIвар хизан я. Ана гьич мукьва-кьилийриз, ярар-дустаризни чка авач. Ихьтин ксар патал хайи чилин, дидед чIалан, гьакIни руьгьдин месэлаяр авачирдай я.
Чи жегьилар, чи аялар лезги чIалал кьериз-цIаруз рахуни абурук къалабулух кутазвач. Чи хуьрер ичIи хьунухьи, гзафбур хайи чилер, бубад кIвалер гадарна са кьиликай шегьерриз куьч хьуни абурун кьарай атIузвач. Лезгийри чпин аялрал урус, немец ва маса халкьарин тIварар эцигуни абурун пер хазвач.
Вири халкьдиз талукь тир тIаларни дердер агуд тавуна, вуч кIандатIани хьурай лагьана чпин гуьтIуь дуьньядай акъатиз кIанзавачир ихьтин ксарал дуьшуьш хьайила, виш йисара кьегьалвилелди уьмуьр гьалай, чпин къени къилихралди, элдихъ рикI куналди вириниз сейли хьайи чи бубаярни дидеяр рикIел хкведа зи. Гила лагьайтIа, садбуру чеб лезги тирди хиве кьазмач, чпиз къуллугъдал хкаж хьунин карда лезгивили манийвалзава лугьузва. Са бязибурун усалвилерин себеб лагьайтIа, абурун савадсузвал я.
Зал чи халкьдин тарихдикай, адетрикай чирвал авачир, чпин пун-кьил чизвачирбур ва чириз кIанзавачирбур фад-фад гьалтда. Абур гьикI гъавурда тван хьи, жуван халкьдалди дамахиз тахьун чIехи татугайвал я. Ихьтин инсанар пулунин, мал-девлетдин къене аваз хьайитIани, абурун уьмуьр ацIайди жедач. Дувулар галачир тарар хьиз я ихьтин инсанар – гар галукьун кумазни чилел ярх жедай тарар. Жуван халкьдин тарихар чирун садавайни къадагъа ийиз жедайди туш. Гила тарихар чирун патал эвелан хьиз ктабханайриз фин герекзамач. Интернетдай кIамай кьван малуматар гъилик ийиз жеда.
Вуч кар ятIани, чи вилик-кьилик квай, чIехи къуллугърал алай бязи ксариз маса миллетрин векилриз чеб лезги тирди чир хьана кIанзавач. Чир хьайитIа, чпиз басрухар гудай хьиз жеда абуруз. Иллаки лезги чIалаз къуллугъзавай чи ватанэгьлияр аквадай вилер авач а ксариз. «Самур» газетдикай лагьайтIа, цIукайни вацIукай хьиз кичIеда, адан тIвар кьаз кIандач. Бакуда лезги газет акъатзавайди, ина кIвалахзавай журналистри дидед чIал вилик тухун, чи тарихар, халкьдин адетар, ацукьун-къарагъун, меденият хуьн патал къелемдив женг чIугвазвайди гьич япалайни ийидач. Чпихъ чIехи мумкинвилер авай и ксари са газет кьванни кхьидач. Гьайиф къведа абуруз и пулунин.
Авайвал лагьайтIа, им тапан кичIевал я. Зун ахьтин инсанрин чIалахъ туш. Абуруз са куьникайни тахьанвайбур лугьуз жеда. Вучиз лагьайтIа, чи редакция алай чка абуруз къуллугъдилай алатайла, кIвалах квадарайла, яни пенсиядиз экъечIайла гьасятда къажгъида. Чеб лезги тирди гьа чIавуз абурун рикIел хкведа. Эхь, ихьтин акьван инсанрал дуьшуьш хьана хьи чун эхиримжи 20 йисан къене. Ингье «жуван газет», «чи халкьдин къелемэгьлияр» лагьана мукьувай чав агатнайтIа, и карди халкьдин арада абурун гьуьрмет хкаждай, чи редакциядин гьаларни икьван четин жедачир. Маса халкьари чпинбурал эцигзавай къимет акурла рикI тIар жеда чи.
Чеб лезги тирди хиве кьаз кичIезвай инсанар яраб чи чилерин бегьер я жал? «КичI» гафуни лезгивилив кьазвач эхир. Инсанвилин сад лагьай шартI жув кьилди са миллетдин векил тирди кьабулна, жуван халкьдиз лайихлу жез алахъун тушни? Жув кьилди са этносдин векил тирди Аллагьдин пай яз гьисаб авун, жуван къилихрани крара ам субут ийиз алахъун чIехи алакьун я. Кьадардилай аслу тушиз дуьньядин гзаф халкьари и кьетIенвал хвенва. Чна лагьайтIа, гзаф затIар хьиз, и багьа ивирни квадарзава. Гьайиф! Виш йисара чи бубайривай хуьз хьайи кьетIенвилер вучиз гарув вугузва чна? Им чи фикир-фагьумди кьабулдай кар туш. И гафариз субут яз гьакIни чи гзаф ватанэгьлийри таъсибвал квадарун мисал яз къалуриз жеда. Таъсибвал – им вини дережадин гьисс я. Жуван халкьдалди, хайи чIалалди дамах авун, абурук рикI кун, абур кIеве гьатайла гьарайдив агакьун, абур яцIарай акъудун патал галайвал авун руьгь авайбурулай алакьда. Бес руьгь квахьайтIа вучда?!
