«Самурдин» алатай тилитда Вильнюсда яшамиш жезвай чи кIелдайди Ширзад Гуьлиева машгьур контр-адмирал, тIвар-ван авай геолог, техникадин илимрин доктор, кхьираг ва публицист Георгий Лезгинцеван яратмишунрикай малумат гун тIалабнай. Агъадихъ ганвай макъаладалди чна адан ва маса кIелдайбурун тIалабун кьилиз акъудзава.

   Г.Лезгинцев вичелди чи халкьди дамахзавай, Дагъустандин Кьурагь райондин Штулрин хуьряй тир армиядин генерал, Совет гьукуматдин сад лагьай кьилин военный финансист Мегьамед Гьуьсейнован (Михаил Лезгинцеван) хва я. Ам СССР-да къизил, алмас ва рангунин металлар жагъурунин рекьяй чIехи пешекар тир. Гьавиляй ада ихьтин кIвалах кьилиз акъудзавайбурукай «Минералар чидайбур» ва «Инженер Северцев» хьтин романар кхьенай. Сад лагьай роман СССР-дин Зарийрин Союздин ва ВЦСПС-дин премиядиз лайихлу хьанай.

   Лезгидин хцин «Тайга галай патара», «Ихтибарвал», «Дагъларай тир инсан» романар ва маса эсерар вири СССР-диз сейли хьанай. И романар са кьадар къецепатан уьлквейрани чап хьанай ва кIелдайбуру хъсандиз кьабулнай. Лезги ивиди ам фад-фад хайи ватандихъ ялдай. Гьавиляй са шумудра Кьурагьа ва маса лезги районра, гьабурукай яз КцIарани хьана, хайи халкьдин гьалар гьихтинбур ятIа чирнай.

   Алатай асирдин 40-50-йисара вичин эсерар «Полярная правда», «Магаданская правда», «Кузбасс», «Вечерний Киев», «Литературная газета», «Советская Россия» газетра, гьакIни «Огонек» ва «Знамя» журналра чап хьайи Г.Лезгинцеван «Дагъларай тир инсан» романдиз болгар критикри ихьтин къимет ганай: «И роман сифте яз лезги халкьдин къагьриманвилин тарих, адан ацукьун-къарагъун, къилихар, руьгьдин кьакьанвал, адетар авайвал ачухарзавай, вичин бубадин патай тир халкь дуьньядиз сейли ийизвай гзаф таъсирлу эсер я.»

   Гьакъикъатдани гьакI я. Авторди вичин буба Мегьамед Гьуьсейнов фейи четин ва баркаллу уьмуьрдин рехъ гьа са вахтунда адан халкь фейи рехъ тирди къалурзава. Романда кьиле физвай вакъиайрихъ тарихдин бине ава. Гьавиляй эсер рикI алаз, марагълудаказ кIелиз жезва.

   «Дагъларай тир инсан» роман кьуд паюникай ибарат я: «Штулрин хуьр», «Дербент», «Руда хкудзавайбур» ва «Рекьиз». Романдин лайихлувилерикай сад кьилин игитдин - Мегьамед Гьуьсейнован образ жанлуди, кIелзавайди дериндай чIалахъардайди хьуникай ибарат я. Чаз ктабдин чинрай кесиб лезги девирдин гьалари, уьмуьрдин шартIари гьикI инкъилабдин рекьел акъудзаватIа аквазва.

   Романда тарихдин, этнографиядин материалри, чи хуьрерин, вацIарин, дагъларин, тамарин гафаралди чIугунвай шикилри чIехи чка кьазва. Авторди абуруз, вичин хайи халкьдиз гьейранвилелди майил ийизвайди чир жезва. Чи ватанэгьли Г.Лезгинцеван и роман лезгийрин тарихдиз бахшнавай марагълу, важиблу, хайи халкьдал гзаф рикI алаз кхьенвай эсер я.