Чи литературада вичин яратмишунралди тафаватлу жезвай зурба сеняткаррикай садни Миграгъ Къемер я. XV виш йисан эвел кьилера яшамиш хьайи Къемер Дагъустандин Миграгъ хуьре дидедиз хьана. И хуьруьз сеняткаррин, шаиррин макан лугьуда. Гьеле Къемерал къведалди ина са шумуд шаир хьанай. Амма абурун арада виридалайни вини дережада авайди Къемер я. Ашукьрин манийрай чаз малум тирвал, Миграгъ Къемер “Мазан” лакIаб алаз машгьур хьанай. “Мазан” лезгидалди ашукь лагьай чIал я.
Миграгъ Къемер девлетлу хизанда дидедиз хьана. Адаз араб чIалалди вичин вахтунин виниз тир дережадин чирвилер къачудай мумкинвал хьана. Руша вичи туькIуьрай эсерар араб гьарфаралди кхьидай ва бубадин чуьнгуьрдихъ галаз мярекатра, мелера лугьудай.
ЦIерид йиса авайла, Къемераз кесиб гада Султали кIан хьана. Бубадиз и кардикай гзаф хъел атана ва руш адаз гудайвал хьанач.
Султалини Къемер хуьряй экъечIна, катдай меслятдал атана. И кардикай гьикI ятIани хабар хьайи кавхади вичин мукьва са касдин квахьай мал Султалиди чуьнуьхна лагьана, ам хуьряй Яхулиз суьргуьн авуна. Бубади Къемер пабни аялар авай кавха Шихмурадаз гана.
Дердери гацумарай Къемера кузни-хъукъуз туькIуьрай эсерар сиверай-сивериз физ, кIел-кхьин чидай ксари чпин кIватIалра кхьиз, лезги халкьдин арада чкIана, иллаки мазанрин мецера гьатна. Абурукай са кьадарбур чални агакьнава.
Миграгъ Къемеракай халкьдин арада ихьтин са риваят ава: Садра Яран суварин вилик Миграгъа са варлу дишегьлиди халичаяр хразвайбурун мел тешкилнай. Иниз са шумуд дишегьли мазандиз, гьакIни Къемераз эвернай. Мярекатда мазанри чпин арада гьуьжетунар ийиз эгечlнай. Абурукай сада секиндиз ацукьнавай Къемераз лагьанай:
РикIевайди лугьун тийиз,
Руш, дидеди ханачни вун?
Ашкъидикай шел-хвал ийиз,
Чун хьиз мегер каначни вун?
Къемера ихьтин жаваб ганай:
РикIевайди талгьайтIа, руш,
Мазан Къемер хьанач хьи зун.
Ашкъидикай хабар тежез,
Къайи къван яз ханач хьи зун.
Ахпа гьуьжетунар давам хъхьанай. Вири мазанриз уфтан хьайи Къемера югъ жедалди шиирар лагьанай. Адан чIалари вири гьейран авунай ва гьавиляй садазни вичин кIвализ хъфиз кIан хьаначир. Мел мадни кьве юкъуз давам хъхьанай. Къемера пуд юкъузни пуд йифиз галатун тийижиз, чуьнгуьр ягъиз шиирар лагьанай. Са шумуд юкъуз давам авур ихьтин гурлу мелериз гуьгъуьнлай халкьди “Къемеран мелер” лагьанай ва гьа идалди чIехи сеняткардин тIвар мецера гьатнай. Къемера вичин шиирар бендер хьиз лагьанай. Шаирдин са шумуд шиир “Лезгийрин революциядин вилик квай девиррин литература” (Магьачкъала, 1990) ктабда ганва. И шиирар машгьур ашукь ва шаир Шиназ Гьезерчидивай 1961-йисуз кхьин хъувунвайбур я.
Агъадихъ чна Миграгъ Къемеран халкьдин мецера гьатнавай са шиир гузва.
ИШЕХЬ, КЪЕМЕР, ЧУЬНГУЬРД СИМЕР
Акьала вил – акIана рагъ,
Алатна зи жегьил тир чагъ;
Фена чина авай шафагъ,
Ишехь, Къемер, чуьнгуьрд симер.
Япалухдин къармахда нуькI
Гьатна, гила гьал хьурай гьикI?
Аман, зи рикI я хьи гъарикI!
Ишехь, Къемер, чуьнгуьрд симер.
Хьанва гила эхир-пехир,
Югъ я няни: тIая нехир?!
Шихмурадаз я вун чехир,
Ишехь, Къемер, чуьнгуьрд симер.
Хьанач ваз бахт и дуьнеда,
Сад – балкIандал, сад – пияда.
Ви цуьл амач хьи таяда,
Ишехь, Къемер, чуьнгуьрд симер.
Аюх яни, им са ахвар, –
Гъавурда тур зун, чан вахар.
Вили кIвадриз рикIин накъвар,
Ишехь, Къемер, чуьнгуьрд симер.
